TANIM
Basılarak çoğaltılmak üzere matbaaya gelen bir kitap, broşür, fatura, amblem veya
duvar kâğıdının baskıyla hazırlanması ve çeşitli tekniklerden yararlanarak
basılmasını sağlayan kişidir.
GÖREVLER
Matbaacıların yaptıkları işler “Baskı öncesi, Baskı ve Baskı sonrası” olmak üzere 3
aşamada gerçekleşir. Bunlar;
Baskı öncesi yapılan iş ve görevler;
İşi hangi yöntemle yapacağını planlar,
Yapılacak işin maliyetini hesaplar,
Kullanılacak malzemeyi (boya, kâğıt, mürekkep vb.) hesaplayarak temin eder.
Baskıda yapılacak iş ve görevler;
Kullanılan baskı tekniğine göre farklılıklar göstermektedir. Matbaacılıkta 4
Tür baskı tekniği kullanılır. Bunlardan en yaygın kullanılan teknikler:
Tipo (Yüksek) Baskı: Kalıpta görüntüyü yansıtacak yerlerin yüksek, yansıtmayacak
yerlerin çukurda olduğu baskı türüdür. Günlük gazete, dergi, kartvizit ve kitap gibi
çeşitli ürünler bu teknikle basılmaktadır.
Kâğıt tozunu ve yarım-yırtık kâğıtları ayıklar,
El ve ya makineyle harfleri dizer,
Bakır alüminyum veya plastik kalıpları yani klişeleri kullanarak basım kalıbını
hazırlar,
Baskı makinesini çalıştırır,
Basılı ürünü makineden çıkarır ve istifler.
Ofset (Düz) Baskı: Bu baskı, suyun ve mürekkebin müşterek çalışma esasına dayanan
bir baskıdır. Son yıllarda hızla gelişen bu teknikle ticari amaçlı ambalaj kâğıdı,
etiket, broşür, kartpostal, kitap ve benzeri basılmaktadır.
Orijinaline göre filmin montaj planını yapar ve baskı kalıbını hazırlar.
Kalıbı makineye yerleştirir,
Mürekkep alıcı ve mürekkep verici merdaneleri ayarlar,
Su merdanelerini ayarlar, su seviyesini kontrol eder,
Ofset kauçuğunu hazırlar,
Baskı plakasını makineye yerleştirerek, reprodüksiyon atölyesinden gelen filmin
istenilen malzeme üzerine tek renkli-çok renkli baskısını yapar.
Serigrafi (Elek) Baskı: Bu baskı tekniği paslanmaz çelik ve bronz gibi kalıpların
kullanıldığı bir “şablon” baskı türüdür. Bununla cam, tahta, plastik vb. malzemeler
üzerine baskı yapılabilir Özellikle reklâmcılık sektöründe çok kullanılır.
Baskı filmini çeker, kalıbını hazırlar,
Şablonun üzerine mürekkep koyar, altına baskı malzemesini de koyarak baskının
gerçekleşmesini sağlar (sıcak veya soğuk baskı),
Kurutma tezgâhında ürünü kurutur.
Çukur (Tifdruk) Baskı: Basan yerler kalıpta çukurdadır. Baskı kazanları çok büyük
olup üzerlerine elektroliz yolu ile bakır sarılır. Pigment kâğıdına geçirilir. 2 türlü
kalıp elde edilir.
a) Gravür elektronik yöntemiyle
b) Klişe hazırlama yöntemiyle
Baskı sonrası yapılan işler: Baskıdan çıkan yarı mamullerin kırma-katlama,
harmanlama (sıraya koyma) kesme, ciltleme ve dağıtım işleridir.
KULLANILAN ALET VE MALZEMELER
Film montaj ve rötuş malzemeleri (Astrolog, bant, gretuvar, lastik eldiven, rotüş
boyası, fırça vb.),
Baskı kalıpları,
Giyotin,
Kırma katlama makineleri,
İplik dikiş ve tel dikiş makineleri,
Tambura Makineleri,
Presler,
Köşe açma, perforaj ve pilyaj makineleri,
Mürekkepler,
Baskı kontrol Masası,
Tabaka kâğıt.
MESLEĞİN GEREKTİRDİĞİ ÖZELLİKLER
El, göz ve parmaklarını eşgüdümlü kullanabilen,
Renkleri ayırt edebilen ve şekiller arasındaki ilişkileri algılayabilen,
Mekanik yeteneğe sahip,
Bir işi planlayabilme ve uygulamaya koyabilme özelliğine sahip kimseler olmaları
gerekir.
ÇALIŞMA ORTAMI VE KOŞULLARI
Çalışma ortamı kapalı olup, özellikle makine dairesinin olduğu kısımlar gürültülüdür.
Bu meslekte çoğunlukla ayakta çalışılmakta olup, çalışırken eğilme, uzanma, malzeme
kaldırma gibi fiziksel faaliyetlerde bulunulmaktadır. Ürünün basılabilmesi için
hazırlık ve basım aşamalarında sürekli kullanılan boya, mürekkep, benzin, yağ ve asit
içerikli maddeler makinelerin keskin bir koku yaymasına neden olmaktadır. Özellikle
banyo hanede rahatsız edici bir koku ve nem vardır. İşyerinin ölçeğine ve iş hacmine
göre değişmekle birlikte, geç saatlere kadar çalışma, basımevi statüsündeki
işyerlerinde ise vardiyalı çalışma söz konusu olabilmektedir. Makinelerle olduğu
kadar insanlarla da (malzeme satıcıları, müşteriler, diğer çalışanlar vb.) çalışma söz
konusudur.
ÇALIŞMA ALANLARI VE İŞ BULMA OLANAKLARI
Eğitimi tamamlayanlar isterlerse eğitim gördükleri (pratik eğitim) işyerlerinde
çalışmaya devam ederler, isterlerse başka matbaa veya basımevlerinde
çalışabilirler. Ambalaj üreten büyük işletmelerin bünyesindeki matbaa atölyelerinde
de çalışma olanakları vardır. Basımevleri matbaalara nazaran daha büyük ölçekli
işyerleri olup, daha gelişmiş teknoloji ile üretim yapmaktadırlar. Son yıllarda hayatın
her alanına giren bilgisayarların matbaacılık alanına da büyük katkıları olmaktadır.
Özellikle dizgi alanında birçok işlem ekranda yapılır olmuş ve gün geçtikçe elle
yapılan işlemlere ihtiyaç kalmayacak duruma gelinmiştir. Dolayısıyla bilgisayarlı ve
otomatik makineleri kullanmasını bilen işgücüne gereksinim duyulmaya başlanmıştır.
MESLEK EĞİTİMİNİN VERİLDİĞİ YERLER
Mesleğin eğitimi yeterli müracaat olması durumunda tüm mesleki eğitim
merkezlerinde “Matbaa Teknolojisi” alanı “Matbaacılık (Genel)” dalında
verilmektedir. Ayrıca, meslek liselerinin “Matbaa” alanında da mesleğin eğitimi
verilmektedir. (Bakınız: Matbaa Teknisyeni Meslek Bilgi Dosyası)
MESLEK EĞİTİMİNE GİRİŞ KOŞULLARI
Çıraklık eğitimine başlayabilmek için;
En az ilköğretim okulu mezunu olmak,
14 yaşını doldurmuş olmak,
Bünyesi ve sağlık durumu gireceği mesleğin gerektirdiği işleri yapmaya uygun
olmak,
Eğitim görmek istediği meslekte bir işyeri sahibi ile çıraklık sözleşmesi
imzalamak gereklidir.
Mesleğin eğitimi; meslek liselerinde de verilmekte olup, eğitim süresi 4 yıldır.
Meslek liselerinde mesleğin eğitimini görmek için ilköğretim okulu mezunu olmak ve
meslek liselerine giriş şartlarını taşımak gerekmektedir.
EĞİTİMİN SÜRESİ VE İÇERİĞİ
Matbaacılık (Genel) mesleğinin eğitim süresi ilköğretimden sonra 3 yıl, lise ve daha
üst düzeyde genel eğitimden sonra ise 1,5 yıldır. Pratik eğitim işletmelerde
gerçekleştirilmekte olup, haftada 1 gün teorik eğitim mesleki eğitim merkezlerinde
verilmektedir. Teorik eğitimde Türkçe, Matematik, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi gibi
genel kültür dersleri yanında meslek bilgisi dersi de verilmektedir.
Bu eğitim süresince çırak adaylarının;
Baskıda kullanılan malzeme, alet ve makineleri tanıması ve bunları doğru şekilde
kullanmayı öğrenmesi,
Çeşitli orijinaller hakkında genel bilgi kazanması,
Ofset, tipo ve ipek baskı teknikleri, dizgi, film çekme, montaj, rotüş, kalıp açma
ve ciltleme hakkında genel bilgi sahibi olmaları için bir program yürütülür.
MESLEKTE İLERLEME
Meslekte usta ve usta öğretici unvanlarına yükselmek mümkündür. Mesleki eğitim
merkezlerinden kalfa olarak mezun olanlar bir işyerinde çalışıp aynı zamanda teorik
eğitimlerine de devam edebilirler. Ustalık eğitimi 176 saat olup, bu eğitimde İnsan
Sağlığı ve İş Güvenliği, İş ve İnsan İlişkileri, Çalışma Hukuku, İşletme Bilgisi,
Sigorta ve Vergi Mevzuatı, Muhasebe ve Ekonomi derslerinin yanı sıra İleri Meslek
Bilgisi derslerini alırlar. 2 yılsonunda ustalık sınavlarına katılabilirler.
Ustalık için öngörülen teorik eğitime devam etmeyenler ise bir işyerinde 5 yıl
çalıştıktan sonra (çalıştıklarını SGK primleri ile belgelemek şartıyla) ustalık sınavına
katılabilirler. Ustalık belgesi alanlar mesleki eğitim merkezlerinde 40 saatlik iş
pedagojisi kurs programını tamamlayıp sınavda başarılı olduktan sonra "Usta
Öğreticilik" belgesi alabilirler.
Ustalık belgesine sahip olanlar veya bunları işyerlerinde çalıştıranlar bağımsız işyeri
açabilirler. Ayrıca, işyerinde çırak çalıştırması için de "Usta Öğretici" belgesine
sahip çalışanın olması zorunludur.
İlköğretim (ortaokul) mezunu kalfa ve ustalar, mesleki ve teknik açık öğretim
lisesine devam ederek, meslek lisesi diploması alabilirler.
BURS, KREDİ VE ÜCRET DURUMU
3308 Sayılı Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu gereğince işletmelerde uygulamalı
eğitim gören öğrencilere, işletmelerce asgari ücretin %30’undan az olmamak üzere
bir ücret ödenmektedir.
Eğitim gören adayların iş kazası, iş riski ve meslek hastalıkları ile ilgili sigorta
primleri devletçe karşılanmaktadır.
Kalfa ve teknisyen olarak ilk işe girişte, genellikle asgari ücret alınmakta ancak
işyerinin büyüklüğüne ve çalışanın bilgi ve becerisine bağlı olarak bu ücret artmakta,
asgari ücretin 3 katını veya daha fazlasını bulmaktadır.
DAHA AYRINTILI BİLGİ İÇİN BAŞVURULABİLECEK YERLER
İlgili Eğitim Kurumları,
Meslek Elemanları,
Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü Ankara Meslek Bilgi Merkezi,
Bünyesinde Meslek Bilgi Merkezi bulunan Türkiye İş Kurumu İl ve Şube
Müdürlükleri.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder