MATBAACILIK TEKNİKERİ/TASARIM VE BASIM-YAYIMCILIK TEKNİKERİ mesleği

TÜRKİYE İŞ KURUMU 1
MATBAACILIK TEKNİKERİ/TASARIM VE BASIM-YAYIMCILIK
TEKNİKERİ
TANIM
Matbaada yapılacak basım işini tasarlayan ve basım işini son aşamasına kadar yürüten kişidir.
GÖREVLER
 Basım işiyle uğraşanların işyerlerinde yaptıkları işler 3 aşamada gerçekleşir. Bunlar,
 Basım öncesi,
 Basım,
 Basım sonrası.
 Basım öncesinde ve basımda yapılacak iş ve görevler, kullanılacak baskı tekniğine göre
de farklılıklar göstermektedir. Bu baskı teknikleri aşağıda açıklanmıştır.
 Tipo (Yüksek) Baskı:
 Baskı kalıbında görüntüyü yansıtacak yerlerin yüksek, yansıtmayacak yerlerin çukurda
olduğu baskı türüdür. Bu teknik, günlük gazetelerden lüks dergi baskılarına, kartvizit
ve kitap baskılarına uygulanmaktadır.
 Bu baskı tekniği ile çalışanların görevleri:
 İstenilen işin orijinaline uygun olarak basılması amacıyla planlama yapar, kullanılacak
malzemeyi hesaplayarak temin eder,
 El veya makine ile harfleri dizer,
 Kataloglardan, kullanılacak renkleri belirler. Müşterinin isteğine göre, ana renkleri
kullanarak 2-3 karışımlı boyayı hazırlayabilir.
 İşin baskıya hazır hale gelmesi için, bakır, alüminyum veya plastik kalıpları yani
klişeleri kullanarak basım kalıbını hazırlar,
 Kalıbı çembere uygun şekilde yerleştirir,
 Kalıpları otomatik olarak seçer ve satır halinde dizen bir makineyi çalıştırır ve baskıya
geçer,
 Basılı ürünü makineden çıkarır ve istiflenmesini sağlar,
 Ürünün müşterinin isteğine ve orijinaline uygunluğunu kontrol eder.
 Ofset (Düz) Baskı: Bu baskı kalıpları, görüntü bölgeleri mürekkebi kabul edecek,
görüntü olmayan bölgeler reddedecek şekilde hazırlanır ve sistemde tüm çalışma
fotoğrafçılık esasına göre yürütülür. Bu teknik son yıllarda hızla gelişmiş olup, az
zamanda çok baskı yapılabildiğinden ticari amaçlı ambalaj kağıdı, etiket, broşür,
kartpostal, dergi, kitap, harita vb. basımı ile gazetelerin magazin eklerinin basımında
kullanılmaktadır.
__
TÜRKİYE İŞ KURUMU 2
 Bu baskı tekniği ile çalışanların görevleri:
 Basım işi için malzeme hesabı yapar ve malzemeyi temin eder,
 Negatif film rötuşlarını yapar ve temizler,
 Orijinaline göre filmin montajını yapar, yapılan işlerin kalıbını çeker,
 Baskıda kullanacağı uygun mürekkebi hazırlar,
 Mürekkep alıcı ve mürekkep verici merdaneleri ayarlar,
 Ofset kauçuğunu hazırlar (kesilmesi, delinmesi, bilenmesi)
 Baskı plakasını makinaya yerleştirerek, reprodüksiyon atölyesinden gelen filmin istenilen
malzeme üzerine tek renkli veya çok renkli baskısını yapar.
Gravür (Çukur) askı: Tipo baskının aksine, kalıpta görüntüyü yansıtacak (basacak) yerlerin
çukurda, yansıtmayacak yerlerin yüksekte olduğu baskı tekniğidir. Bu baskı kalıplarının
hazırlanması diğerlerine göre zor ve pahalıdır. Bu teknik yüksek kalite aranan renkli
baskılarda, örneğin ambalaj kağıdı, duvar kağıdı, muşamba basımı, pul basımı gibi işlerde
kullanılır.
 Bu bölümde çalışanların görevleri:
 Özel bir kağıdın üzerini ışığa duyarlı bir emülsiyon ile kaplar,
 Kuruduktan sonra basılması istenen desenin filmini yerleştirir,
 Basılması istenmeyen kısımları aside dayanıklı bir madde ile kaplar,
 Kalıba asidi yedirerek çukurcuklar oluşturur, buraların mürekkep ile dolmasını sağlayarak
baskıya geçer.
Serigrafi (Elek) Baskı:Bu baskı tekniği paslanmaz çelik ve bronz gibi kalıpların kullanıldığı
bir ‘şablon’ baskı türüdür. Bununla cam, tahta, plastik vb. malzemeler üzerine baskı yapılabilir.
Özellikle reklamcılık sektöründe çok kullanılır.
Bu bölümde çalışanların görevleri:
 Baskı filmini çeker,kalıbını hazırlar,
 Uygun boyayı seçer,
 Şablonun üzerine mürekkep koyar,altına baskı malzemesini de koyarak baskının
gerçekleşmesini ve kurutma tezgahlarında kurumasını sağlar,
 Ürün üzerinde gerekli incelemeyi yaparak kontrol eder.
Ayrıca son yıllarda ambalajlama ve etiket baskı alanında kullanımı yaygınlaşan Flekso ve
Letterpress baskı teknikleri ile bilgisayar ortamından doğrudan baskı yapma olanağı sağlayan
Dijital baskı tekniği kullanılmaktadır.
TÜRKİYE İŞ KURUMU 3
Dijital baskı tekniği, dijital ortamdan doğrudan baskı sağlaması bakımından film pozlama, film
banyo, elle montaj, manuel kalıp pozlama ve kalıp banyo gibi ara işlemlerin tümünü ortadan
kaldırmaktadır.
Ayrıca çok yönlü olarak bazı baskı tekniklerinin hizmetine sunulan CTP yani “Computer To
Plate”, Türkçe versiyonu ile “Bilgisayardan Kalıba Pozlama” tekniği ile de bugün baskı öncesi
aşamada dijital makinelerde sağlanan tasarrufa ve çabukluğa yönelik film, renk ayrımı ve
montaj gibi işlemlerin tümü, dijital baskı tekniğinde olduğu gibi yakın bir gelecekte çoğu
işletmede ortadan kalkacaktır.
Basım sonrası yapılan işler:
Baskıdan çıkan yarı mamullerin kırma-katlama,harmanlama(sıraya koyma) kesme,ciltleme ve
dağıtımdır. Bunun için:
 Forma halinde basılan yarı işlenmiş ürünlerin kırım makinesinde kırma-katlama işini
yapar veya başka matbaada kırılmasını sağlar,
 Harmanlama işini yapar veya başka matbaada yaptırır,
 Karton kapaklı veya cilt kapaklı olmasına göre dikiş işlemini yaptırır,
bıçağıyla ebatlarına uygun olarak keser yada kestirir ve ürünü
kullanılacak şekle getirir.
KULLANILAN ALET
VE MALZEMELER

o Harf kasaları, harfler ve harf karakterleri,
o Klişeler ve klişe altlıkları,
o Numaratör, çeşitli gramajda kağıt, karton, mukavva, karbon kağıdı, cam, boya,
mürekkep vb. ile cilt bezi ve sicim,
o Takatuka, çeşitli boyda tornavida, metal ve lastik takozlu çekiçler, keskiler, düz
ağızlı zımbalar, makas, çift, espas ve kumpaslar,
o El mikrometresi (kalınlık ölçmek için)
o Tel dikiş (zımba), iplik dikiş makinesi ve kırma makinesi,
o Işıklı masa,
o Mikro kamera, film kesme makinesi ,
o Otomatik banyo makinesi,
o Dizgi makinesi ve ofset baskı makinesi,
o Pres makinesi ve vakumlu seriğraf baskı tezgahı ,
o Bilgisayar,
o Tutkal, benzin vb. ile asit içerikli bazı kimyasallar.
MESLEĞİN GEREKTİRDİĞİ ÖZELLİKLER
 Matbaa Teknikeri/Tasarım ve Basım-Yayımcılık teknikeri olmak isteyenlerin;
 Basım işlerine ilgi duyan ve estetik görüşe sahip,
 El, göz ve parmaklarını eşgüdümlü kullanabilen,
 Renkler, çizgiler ve şekiller arasındaki ilişkileri algılayabilen,
TÜRKİYE İŞ KURUMU 4
 Ayrıntıları algılayabilen,
 Mekanik yeteneğe sahip,
 Dikkatli, titiz,
 Bir işi planlayabilme ve uygulamaya koyabilme özelliğine sahip
 kimseler olmaları gerekir.
ÇALIŞMA ORTAMI VE KOŞULLARI
Çalışma ortamı; işyerinin sektörüne ve büyüklüğüne göre farklılıklar göstermekle birlikte,
Matbaa Teknikeri/Tasarım ve Basım-Yayımcılık teknikeri genellikle basım işlerinin yapıldığı
bölümlerde çalışırlar. Özellikle kamuya ait matbaa ve basımevlerinde ise sipariş kaydı, evrak
izlenmesi , yazışmalar, ortalama maliyet hesabı ve ürün teslimi gibi işlerin yapıldığı büro
ortamlarında da çalışabilmektedirler. Banyohane ve basımhanede; ortam kapalı, gürültülü
nemli ve rahatsız edici şekilde kokuludur (makine dairesinin bulunduğu yer). Ürünün
basılabilmesi için hazırlık ve basım aşamalarında sürekli kullanılan mürekkep, boya, benzin,
yağ ve asit içerikli kimyasal maddeler makinelerin keskin bir koku yaymasına neden
olmaktadır. Bu meslekte (büro dışında)çoğunlukla ayakta çalışılmaktadır. Hem insanlarla
(malzeme satıcıları, müşteriler, diğer çalışanlar vb.) hem makinelerle çalışma söz konusudur.
Birinci derecede, verilerle çalışılmaktadır.
MESLEK EĞİTİMİNİN
VERİLDİĞİ YERLER
Mesleğin eğitimi, üniversitelere bağlı Meslek Yüksek Okullarının Matbaacılık” ve
“Tasarım ve Basım-Yayımcılık” programlarında verilmekte iken, bu bölüm adının
Basım ve Yayın Teknolojileri olarak değişmesi nedeniyle, ” Matbaacılık” ve “Tasarım ve
Basım-Yayımcılık”” adıyla artık öğrenci alınmamaktadır. Bu nedenle D- Meslek Eğitimi
bölümünde bulunan bilgiler ” Matbaacılık” ve “Tasarım ve Basım-Yayımcılık” bölümü
eğitiminin verildiği zamandaki araştırılan bilgileri kapsamaktadır.
 Anadolu Üniversitesi (Eskişehir) Porsuk MYO (Tasarım ve Basım-Yayımcılık),
 Adnan Menderes Üniversitesi (Aydın) Aydın MYO (Matbaacılık),
 Dokuz Eylül Üniversitesi, (İzmir) İzmir MYO (Tasarım ve Basım-Yayımcılık),
 Ege Üniversitesi Ege MYO(Tasarım ve Basım-Yayımcılık),
 Gazi Üniversitesi (Ankara) Gazi MYO (Matbaacılık-İkinci Öğretim),
 İnönü Üniversitesi (Malatya) Battalgazi MYO (Tasarım ve Basım-Yayımcılık),
 İstanbul Üniversitesi Teknik Bilimler MYO (Tasarım ve Basım-Yayımcılık),
 İstanbul Arel Üniversitesi MYO. (Tasarım ve Basım-Yayımcılık).
 İstanbul Aydın Üniversitesi Anadolu Bil MYO(Tasarım ve Basım-Yayımcılık).
 İstanbul Bilgi Üniversitesi MYO. (Tasarım ve Basım-Yayımcılık).
 Kadir Has Üniversitesi(İstanbul)Sosyal Bilimler MYO. (Tasarım ve Basım-
Yayımcılık).
 Marmara Üniversitesi Teknik Bilimler MYO (Tasarım ve Basım-Yayımcılık),
 Muğla Üniversitesi (Muğla) Muğla MYO (Tasarım ve Basım-Yayımcılık)
 Ondokuzmayıs Üniversitesi (Samsun) Samsun MYO (Tasarım ve Basım-Yayımcılık),
TÜRKİYE İŞ KURUMU 5
 Selçuk Üniversitesi(Konya) Teknik Bilimler MYO (Tasarım ve Basım-Yayımcılık).
 Yıldız Teknik Üniversitesi(İstanbul)Yıldız MYO. (Tasarım ve Basım-Yayımcılık).
ÖN EĞİTİMDE BAŞARILI
OLUNMASI GEREKEN DERSLER
 Türkçe, Sanat Tarihi.
MESLEK EĞİTİMİNE
GİRİŞ KOŞULLARI
- Meslek liselerinin Baskı (Ofset Baskı-Tipo Baskı), Cilt ve Serigrafi, Dizgi, Fotoğraf ve Klişe,
Fotoğrafçılık, Grafik ve Fotoğraf/Fotoğraf ve Grafik, Grafik/Grafik Sanatlar, Grafik
Tasarım, Klasik Ciltçilik, Matbaa Matbaacılık, Ofset Baskı, Ofset Baskı Serigrafi,
Reprodüksiyon ve Klişe, Tasarım ve Teknolojisi/Tasarım Teknolojisi, Tipo Baskı, Tipo Baskı
Serigrafi, Resim(Anadolu Kız Meslek Lisesi/Kız Meslek Lisesi), Sanat ve Tasarım, Tasarım
Teknolojisi/Tasarım ve Teknolojisi, Uygulamalı Resim (Anadolu Kız Meslek Lisesi/Kız Meslek
Lisesi), Ciltleme ve Serigrafi bölümlerinden mezun olanlar “Matbaacılık” ve “Tasarım ve
Basım-Yayımcılık” ön lisans programlarına sınavsız geçiş için başvurabilirler. Gereken
koşullara sahip oldukları takdirde yerleştirilebilirler.
- Meslek liselerinin sınavsız geçiş için belirlenen bölümleri dışındaki bölümlerden ya da
liselerden mezun olanlar/olacaklar ise sınavsız yerleştirme sonunda kontenjan kalırsa ek
yerleştirme ile açık olan programlara isteklerine ve ÖSS puanlarına göre
yerleştirilebileceklerdir. Bunun için bu kişilerin ÖSYM Başkanlığınca yapılan Öğrenci Seçme
Sınavına (ÖSS) girmeleri ve yeterli “Eşit Ağırlıklı-1 (EA-1)” puanı almaları gerekir.
EĞİTİMİN SÜRESİ VE İÇERİĞİ
süresi 2 yıl olup, teorik ve pratik olarak sürdürülür. II.yarıyılın sonunda "Endüstriye Dayalı
Öğretim " adı altında 6 haftalık staj vardır. Eğitim boyunca; Basım ve Basım Tarihi,Temel
Fotoğrafçılık, Dizgi Sistemleri, Halkla İlişkiler, Sanat Tarihi, Baskı Makinaları, Daktilo ve
Yazışma Teknikleri, Pazarlama ve Reklamcılık, Grafik, Basım Endüstrisinde Bilgisayar,
Malzeme Teknolojisi, Basım İle İlgili Mevzuat, Basım Tekniği, Baskı Sonrası İşlemleri
(Cilt,Dağıtım vs.), Baskı Endüstrisinde Maliyet Hesapları ve Muhasebe gibi dersler görülür.
EĞİTİM SONUNDA ALINAN
BELGE-DİPLOMA VE UNVAN
“Matbaacılık” veya “Tasarım ve Basım-Yayımcılık” eğitimini başarı ile tamamlayanlara
"Matbaacılık Önlisans Diploması” veya “Tasarım ve Basım-Yayımcılık Önlisans Diploması” ve
"Matbaa Teknikeri" veya “Tasarım ve Basım-Yayımcılık Teknikeri” ünvanı verilir.
TÜRKİYE İŞ KURUMU 6
ÇALIŞMA ALANLARI VE İŞ BULMA OLANAKLARI
Matbaa teknikerleri/Tasarım ve Basım-Yayımcılık Teknikerleri, her türlü basım ve çoğaltma
işleminin yapıldığı özel ve kamu işyerlerinde çalışabilirler. Bunlar; kitap, dergi, afiş, broşür,
tanıtım yayınları basan özel matbaalar olabileceği gibi, pul, banknot vb.nin basıldığı
kamuya ait matbaa veya basımevleri olabilir. Basımevleri matbaalara nazaran çok daha
büyük ölçekli işyerleri olup daha teknolojik makinelerle çalışılmaktadır. Her geçen gün
bilgisayarlı ve otomatik makinelerin kullanımının artmasıyla bu alanda çalıştırılacak
işgücünün niteliği de önem kazanmaya başlamıştır. Çünkü, bir çalışan 2-3 otomatik makineyi
kullanarak sayfalarca basım yapabilmektedir.
Matbaa teknikerleri/Tasarım ve Basım-Yayımcılık Teknikerleri bağımsız işyeri açabilme
olanakları da vardır. bunun için bilgisayarlı dizgi makinesi, ofset baskı makinesi, kalıp çekme
makinesi, ışıklı masa ve bazı araç-gerecin mutlaka edinilmesi gerekmektedir. Bunlar basım
için şart makine ve aletler olup, basım sonrası işlemler de yapılacaksa o tür makinelerin da
satın alınması sözkonusudur. Maliyeti yüksek sayılabilecek bu makinelere finansal kiralama
(Leasing) yoluyla sahip olunmaktadır.
EĞİTİM SÜRESİNCE VE EĞİTİM SONRASI KAZANÇ
EĞİTİM SÜRESİNCE
Eğitim süresince yani öğrencilik döneminde özel işyerleri ve kamu kuruluşlarınca sağlanan
burs ve krediler dışında bir gelir sözkonusu değildir.
EĞİTİM SONRASI
Kazanç, çalışılan sektör ve işletmeye göre değişmektedir. Kamu sektöründe derece, kıdem ve
“teknik hizmetler” sınıfındaki tazminatlara göre ücret alınmaktadır. Bu da asgari ücretin 2
katına yakındır. Özel sektörde ilk işe girişte asgari ücret düzeyinde olan kazanç, 3-6 ay
içinde başarı durumuna göre artmaktadır.
Kendi adına işyeri açan matbaa teknikerlerinin gelirleri de işyerinin kapasitesine göre
değişmektedir. Son yıllarda eğitime ve tanıtıma verilen önemle birlikte basım-yayım işleri de
gelişmiştir. Donanımlı bir matbaada sürekli ve hızlı basım yapılabildiğinden kazanç da
diğerlerine göre yüksek olmaktadır.
TÜRKİYE İŞ KURUMU 7
MESLEKTE İLERLEME
Mezunlar, ÖSYM tarafından açılan Dikey Geçiş Sınavı’nda başarılı oldukları takdirde, Basın
ve Yayın, Fotoğraf ,Fotoğraf ve Video ,Gazetecilik ,Görsel İletişim Tasarımı ,Görsel Sanatlar
ve Görsel İletişim Tasarımı ,Grafik ,Grafik Sanatlar ve Grafik Tasarım ,Grafik Sanatları
,Grafik Tasarım ,Grafik Tasarımı ,Halkla İlişkiler ve Reklamcılık ,İletişim ,İletişim Bilimleri
,İletişim Sanatları ,İletişim Tasarımı ,İletişim ve Tasarım,Matbaa Öğretmenliği,Medya ve
İletişim,Reklam Tasarımı ve İletişimi Reklamcılık ,Reklamcılık ve Halkla İlişkiler , lisans
programlarına ve Açıköğretim lisans proğramlarından İktisat- İşletme bölümüne de dikey
geçiş yapabilirler.
dikey geçiş yapabilirler
Kamuda çalışan matbaa teknikerleri,yükselme sınavlarına girerek şef yada yönetimde görev
alabilirler. Özel sektörde ise yine ustabaşılık veya vardiya amirliği gibi idari görevleri
yapabilirler.
BENZER MESLEKLER
 Grafiker,
 Matbaa Öğretmeni,
 Serigrafi Teknikeri,
 Fotografçı.
İŞ GÜVENLİĞİ VE
İŞÇİ SAĞLIĞI
Matbaacılık alanında, basımda sürekli çeşitli kimyasal maddelerle çalışıldığı için zehirlenme
ihtimali olabilmektedir. Özellikle kurşun eritilerek basım yapılan eski usullerle çalışılan
matbaalarda bu tehlike daha yüksektir. Bu da solunum yolları ve akciğer rahatsızlıklarına yol
açabilmektedir.
Hatta bu tür rahatsızlıkları olanlar bu ortamlarda çalışamazlar.
YARARLANILAN BİLGİ KAYNAKLARI
 Ege Üniversitesi Meslek Yük.Okulu Dokümanları,
 Ege Üniversitesi Basımevi,
 Meslek elemanları,
 Üniversiteler Yüksek Öğretim Programları ve Meslekler Rehberi (Prof. Dr. Yıldız
KUZGUN) 2000,
 ÖSYS (Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemi) Yükseköğretim Programları ve
Kontenjanları Kılavuzu-2008,
TÜRKİYE İŞ KURUMU 8
 Meslek Yüksekokulları ile Açıköğretim Önlisans Programları Mezunlarının Lisans
Öğrenimine Dikey Geçiş Sınavı 2010 Kılavuzu,
 Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemi Kılavuzu (ÖSYS) 2010,
 Meslek Danışma Komisyonu (MEDAK) Üyesi Kuruluşlar.
DAHA AYRINTILI BİLGİ İÇİN BAŞVURULABİLECEK YERLER
 İlgili eğitim kurumları,
 Türkiye İş Kurumu Meslek Bilgi Merkezi,
 Türkiye İş Kurumu web sayfası www.iskur.gov.tr
 Ulusal Meslek Bilgi Sistemi http://mbs.meb.gov.tr/