_______________________________________________
TANIM
Spor karşılaşmalarını, uluslararası kurallara uygun olarak, yetki ve otoritesini
kullanarak yöneten, denetleyen kişidir.
Hakemler spor karşılaşmalarının türüne göre isimlendirilirler. Örneğin futbol
hakemi, basketbol hakemi, voleybol hakemi, güreş hakemi, tenis hakemi gibi. Ayrıca
hakemler aldıkları görevlere göre de değişik adlarla anılırlar. Bu adlardan bazıları
şunlardır; orta hakem, başhakem, yan hakem, yardımcı hakem, masa hakemi, minder
hakemi, puanlama hakemi, yedek hakem, 1., 2., 3., 4. hakemler gibi.
GÖREVLER
Spor hakemi bir spor dalında eğitim alarak uzmanlaşır ve sadece o spor dalında
görev alırlar.
Bir spor karşılaşması için görevlendirilen hakem;
Spor karşılaşmalarına çıkacak; sporcular, teknik adamlar, antrenörler ve diğer
görevlilerin isim listelerini, giriş kartlarını, lisanslarını ve gerekli vizelerin,
mühürlerin bulunup bulunmadığını kontrol eder,
Puan cetveli raporlarını, yönetilecek karşılaşma sayısını, bazı spor dallarında
sporcu kilolarını, yaşlarını ve buna benzer diğer dokümanları inceler, eksik yâda
yanlışlıkları rapor eder ve ilgili
Kişilere iletir,
Spor karşılaşmalarında görev yapacak sağlık personelinin ve diğer görevli
personelin olup olmadığını kontrol eder,
Karşılaşma başlamadan önce varsa yardımcıları ve diğer görevlilerle beraber;
sporcuları, oyun alanını, kullanılacak malzemeleri (sporcu ayakkabıları, formalar,
toplar, kale,pota ve diğer fileleri, eldivenleri
Minderleri) kontrol ederek ölçü ve standartların uluslararası kurallara uygun olup
olmadığını belirler,
Görevlilerin dışındaki kişilerin oyun alanının dışına çıkartılmasını sağlar,
Spor karşılaşmalarının çoğunda, hakemler karşılaşmaları başlatmak üzere
takımları oyun alanına çağırır, gerekirse seremoni yapılır, kura atışı ile ; köşe,
kulvar, saha, kale, oyuna başlayacak takımı, sporcuyu belirler , takımları sayar,
son kontrolleri yapar, kronometre ve saat kontrolü yapar, varsa yardımcıları ile
mutabakatı sağlar; düdük, başlama silahı, gong veya başka şekillerde
karşılaşmaları başlatır,
Spor karşılaşmasının başlaması veya başladıktan sonra devam etmesi; sporcu
sağlığı, hava şartları, seyirci taşkınlığı gibi olağanüstü sebeplerden dolayı uygun
koşullar sağlanmamışsa oyunu başlatmaz,
Tatil eder veya oynanıyorsa iptal eder. Bu gibi durumları rapor ederek yetkili
makamlara iletir,
Spor karşılaşmaları süresince uluslararası spor kurallarını tarafsızca uygular,
oyunun centilmence, kuralları içinde oynanmasını sağlar, bunlara aykırı
davranışları tespit ederse, gerekirse oyunu durdurur, gerekli uyarıları yapar,
gerekiyorsa çeşitli şekillerde cezalandırır. Verilen cezalar ve uyarılar spor
türlerine göre değişiklik gösterir. Örneğin futbolda sarı kart, kırmızı kart
gösterilir, güreşte ihtar verilir, basketbol da teknik faul verilir, hentbol da
cezalı sporcular belli sürelerle oyun dışı bırakılır,
Hakemler karşılaşma türüne göre ; süreleri, skorları, puanları, sayıları, verilen
cezaların kaydedilmesini sağlar; karşılaşmaları belli süreler içinde, sayı limiti
içinde, zaman kayıplarını da dâhil ederek yönetir ve bitirirler. Bazı karşılaşmalar
süre ile (futbol 90 dk.), bazıları ise sayı ile (voleybol da bir set 25 sayıdır)
oynanır. Bazıların da ise zamanla ve birbirleriyle yarışırlar, önce gelen veya en
fazla puanı alan oyunu kazanır (atletizm de olduğu gibi),
Hakemler müsabaka sonunda, karşılaşma ile ilgili tüm sonuçları, gelişmeleri,
tespit ettiği olayları, düzensizlikleri geniş olarak belirten bir rapor düzenler, bu
raporları ilgili federasyona ve yetkili makamlara sunar,
Hakemlerin spor karşılaşmasındaki etkinlikleri spor türlerine göre değişiklik
gösterir. Bazı spor dallarında çok etkin rol oynarken (örneğin futbol, voleybol,
hentbol, basketbol vb.), bazılarında ise spor türüne ve teknolojik gelişmelere
paralel olarak etkiler azdır, bu spor türlerinde sadece gözlem ve denetim,
bazılarında sadece puanlama yaparlar (örneğin atletizm dalları, yüzme, halter,
buz pateni vb.),
Hakemler görev alanları ile ilgili uluslararası spor kurallarını ve yapılan
değişiklikleri, alanlarındaki gelişmeleri takip etmelidir.
KULLANILAN ALET VE MALZEMELER
Antrenman yapmak için eşofman ve spor ayakkabısı,
Sporcuların forma ve şortlarından ayırt edilebilecek, farklı renklerde formalar,
şortlar, tişörtler, pantolonlar, gömlekler vb. giysiler,
Karşılaşmanın türüne göre uygun ayakkabılar,
Karşılaşma süresinin tutulduğu özel saatler, kronometreler, düdükler, başlatma
tabancası, gong, puan ve sayı tabloları, skorbortlar ve diğer elektronik cihazlar,
Kırtasiye malzemeleri (kâğıt, kalem, defter vb.), rapor tutanakları,
Spor türüne göre cezalandırma kartları (sarı, kırmızı), uyarı bayrakları, flamalar,
uyarı için gong sesleri vb.
MESLEĞİN GEREKTİRDİĞİ ÖZELLİKLER
Hakemlik mesleği; otoriter, sorumluluk sahibi, kararlı, tarafsız ve dürüst
davranışlara sahip, güvenilir kişiler için uygundur,
Spor karşılaşmalarının sonucu çoğunlukla, hakemlerin vereceği karara, tutum ve
davranışlarına bağlıdır. Bu nedenle hakem olacak kişilerde, üst düzeyde dikkat,
çabukluk, doğruluk, kesin ve isabetli karar verebilme gibi yetenekler aranır,
Hakemler karşılaşmalar sırasında; eğilme, kalkma, dönme, yürüme, koşma,
uzanma ve el-kol hareketleri gibi fiziksel hareketleri sıklıkla yaptığından, bu tür
hareketleri engelleyici vücut sakatlığı, sağlık bozukluğu olmamalı, hatta bazı spor
türleri için fiziksel olarak üstün performansa ve kondisyona sahip olmaları
gerekir (örneğin futbol hakemliği gibi).
Çoğunlukla stres altında, seyirci baskısı altında görev yaparlar,
Her şeyden önce hakemlik mesleği, sporu ve sporcuyu sevmeyi gerektirir.
ÇALIŞMA ORTAMI VE KOŞULLAR
Hakemlerin görev yaptıkları ortam ve koşullar spor türüne göre çok farklılık
göstermektedir.
Spor türüne göre; açık sahalarda, kapalı sahalarda, stadyumlarda, toprak ve çim
sahalarda, kapalı spor alanlarında, özel yapılmış spor alanlarında görev yaparlar.
Hakemler spor türüne göre ve çalışma alanlarına göre çeşitli olumsuz şartlarda
çalışabilirler; kar, yağmur, soğuk, sıcak gibi olumsuz şartlarda, gürültülü
ortamlarda görev yapabilirler.
Sporun türüne göre, çalışmalar sırasında yaptıkları fiziksel hareketlerden dolayı
ayak ve kollarda; burkulma, kırılma, incinme gibi sakatlıklar olabilir.
Hakemlik mesleği genelde ayakta yürütülür ve yorucu bir meslektir,
Hakemler; meslektaşları, sporcular, antrenörler, teknik direktörler, seyirciler,
federasyon yetkilileri, hakem komiteleri ve benzer kuruluşlarla iletişim
içindedirler.
Çalışma zamanları spor türüne göre değişiklik göstermektedir. Gece
(aydınlatılmış sahalarda), gündüz, haftanın değişik günlerinde ve yılın değişik
aylarında görev yapabilirler.
Son yıllardaki teknolojik gelişmelere paralel olarak bazı spor dallarında
hakemlerin yükü hafifletilmiştir. Atletizm gibi branşlarda bilgisayarlı denetim
sistemleri hakemlere büyük kolaylık sağlamaktadır.
Hakemler meslekleri gereği sık sık seyahat etmek zorundadırlar.
ÇALIŞMA ALANLARI VE İŞ BULMA OLANAKLARI
Hakemler çeşitli spor oyunlarında görevlendirilirler.
Minikler, yıldızlar, gençler, büyükler arası, okullar arası, kulüpler arası, resmi ya
da özel karşılaşmalarda görev alabilirler.
Çeşitli özel ve resmi turnuvalarda, amatör ve profesyonel liglerde, uluslararası
düzeyde oynanan özel ve resmi karşılaşmalarda görev alabilmektedirler.
Günümüzde spora olan ilginin artması ile hakemlik mesleği de cazip ve aranan bir
meslek haline gelmiştir.
MESLEK EĞİTİMİNİN VERİLDİĞİ YERLER
Meslek eğitimi; spor federasyonlarına bağlı, merkez hakem kurullarının yönetiminde,
ihtiyaç belirtilen illerin, Gençlik ve Spor İl Müdürlükleri bünyesinde açılan “Aday
Hakem” kurslarında verilmektedir.
MESLEK EĞİTİMİNE GİRİŞ KOŞULLARI
Aday hakem olmak isteyenlerde aranan özellikler şunlardır;
TC vatandaşı olmak,
Hakemlik yapmaya engel bir sağlık sorunu olmadığını belgeleyen sağlık kurulu
raporu olmak,
İyi ahlak ve dürüst kişiliğe sahip olmak,
En az 18- yaşında olmak,
En az lise veya dengi okul mezunu olmak,
Sabıkası olmamak,
Spor kulüplerinde görevli olmamak, antrenör, menajer, teknik direktör, lisanslı
ve faal sporcu olmamak,
Geçimini sağlayacak bir işi olmak gerekmektedir.
EĞİTİMİN SÜRESİ VE İÇERİĞİ
Aday hakem kursları, ortalama 10 gün süreli olup, günde ortalama 2 saat ders
verilir. Kurs süresince; uluslararası oyun kuralları, uygulamalı ve teorik olarak
öğretilir. Kurs bitiminde kursiyer, yazılı, sözlü ve kondisyon (aletli denemeler)
testlerine tabi tutulur.
Her spor dalı federasyonunca farklı değerlendirmelerin yapılabileceği ve bu nedenle
başvuruların ilgili federasyonlarla koordine kurulması gerekmektedir.
MESLEKTE İLERLEME
Hakemlerin yükselmeleri, spor federasyonlarının merkez hakem kurullarınca,
belirleme ve değerlendirme sınavları ile olur.
Bu sınavlar her yıl Haziran-Eylül ayları arasında merkez hakem kurulları tarafından
tespit edilen yer ve tarihlerde; kondisyon testleri, yazılı sınav ve mülakat şeklinde
yapılır.
Sınavda başarılı olanlar;
İl hakemi olarak en az 3 yıl görev yapmış hakemler yan klasmana,
Yan klasmanda en az 3 yıl görev yapmış hakemler C klasmanına,
C klasmanında en az 3 yıl görev yapmış hakemler B klasmanına,
B klasmanında en az 3 yıl görev yapmış hakemler A klasmanına,
A, B, C klasman hakemi olarak 3 yıl başarılı görev yaparak yerini koruyan
hakemler, “milli hakem” olarak görev alabilirler.
Ayrıca başarılı hakemler; uluslararası spor karşılaşmalarını yönetebilir, uluslararası
spor kuruluşlarının üyesi olabilirler. Örneğin futbol da, A klasmanında en az 2 yıl
bulunma başarısını gösteren, 43 yaşını geçmemiş, yabancı dil bilen hakemler
Uluslararası Futbol Federasyonu (FİFA) Hakemliğine aday olabilirler.
Merkez hakem kurulunca düzenlenen, eğitim ve gelişim seminerleri ile hakemler
mesleki bilgilerini geliştirebilirler.
Her spor dalı federasyonunca farklı değerlendirmelerin yapılabileceği ve bu nedenle
başvuruların ilgili federasyonlarla koordine kurulması gerekmektedir.
BURS, KREDİ VE ÜCRET DURUMU
Aday hakemlik kursları ücretsiz olduğu gibi, eğitim süresince herhangi bir
kazanç da söz konusu değildir.
Aday hakem olanlar, adaylık süresince görev aldıkları karşılaşmalarda cüzi
miktarda ücret alırlar. İl hakemliğine hak kazananların ücretleri, görev aldıkları
karşılaşmaların ve aldıkları görevin türüne göre farklılık göstermektedir.
Hakem olmak isteyenlerde aranan, geçimini sağlayacak bir mesleğinin olması
şartı, hakemlik mesleğinin tek başına geçim sağlamaya yetmeyeceği, ikinci bir yan
meslek olarak yapılacağını, göstermektedir. Zaten hakemlik mesleği de fazla bir
zaman ve uğraş gerektirmemektedir, ikinci bir meslek yâda hobi olarak
yapılabilir.
Günümüzde, üst klasmanlarda ve profesyonel liglerde görev alan ve uluslararası
karşılaşmaları yöneten hakemler dolgun ücretler almaktadırlar.
Hakemlik başka meslek gruplarındaki insanlar tarafından ilgili spor dalında fahri
olarak yapılmakta ve ödenen ücretler ise bir kazanç temin edilecek düzeyde
bulunmamaktadır.
DAHA AYRINTILI BİLGİ İÇİN BAŞVURULABİLECEK YERLER
Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü,
İl ve İlçe Spor Müdürlükleri,
Merkez Hakem Kurulları,
Spor Federasyonları,
Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü Ankara Meslek Bilgi Merkezi,
Bünyesinde Meslek Bilgi Merkezi bulunan Türkiye İş Kurumu İl ve Şube
Müdürlükleri.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder